Baśnie i legendy polskie
Baśnie i legendy polskie:
- O smoku wawelskim
W pustej przestrzeni sali lub świetlicy szkolnej tworzymy z uczniami umowną mapę Krakowa. Wybieramy wśród uczniów Króla Kraka, Rycerzy, Królewnę, Dratewkę/Skubę i Smoka.
Czytamy wnikliwie legendę zadając pytania gdzie i jak daleko od Krakowa jest Wzgórze Wawelskie z Zamkiem Królewskim? Którędy przepływa Wisła?
Gdzie jest Smocza Jama?
Prosimy uczniów o wymienienie pierwszych stolic Polski. Czy i jakie miasta będące w historii stolicą znają?
Przy pomocy liny, sznura, skakanek, długiego fragmentu materiału lub kredy – rysujemy, tworzymy pofalowaną linię Wisły.
W Smoczej Jamie znajduje się Smok Wawelski, który dla odróżnienia dostaje od nas wykonaną wspólnie z uczniami czapkę z gazety.
Szewczyk Skuba/Dratewka – wyposażony w worek lub torbę próbuje dotrzeć do Smoka by go pokonać.
Aby to zrobić musi przeskoczyć kilkukrotnie Wisłę.
Po każdej ze stron ustawieni są kolejno: Księżniczka Wanda, Rycerze, Król Krak.
Dratewka wyrusza w podróż do smoka.:
Skok pierwszy: Księżniczka Wanda.
Wspólnie z uczniami piszemy List Wandy do Skuby/Dratewki.
W Liście rozpoczynającym się słowami: “Kochany Dratewko…”
Wanda Pisze o złym smoku, o strachu, o tym, jak smok pożera owce i baranki, o tym, że Król wyznaczył nagrodę za pokonanie smoka i o tym, że żaden z rycerzy nie może go pokonać.
Skok drugi: Rycerze.
Rycerze zadają dratewce pytania o to, czy zna polskie stolice? I jak zamierza pokonać smoka?
Skok trzeci: Król Krak
Dratewka aby podjąć walkę ze smokiem musi odpowiedzieć na następujące pytania zadane przez Króla:
1.Smok wawelski mieszkał w smoczej jamie. Prawda/Fałsz
2.Smok przyjaźnił się z mieszkańcami. Prawda/Fałsz
3.Smok był dobry dla pozostałych zwierząt żyjących w grodzie Kraka Prawda/Fałsz
Na końcu Dratewka wręcza Królowi list od Wandy. Król pozwala Dratewce wziąć udział w walce.
Skok czwarty: Walka ze Smokiem.
Dratewka podrzuca niesiony przez siebie worek.
Uczniowie śpiewają na zaintonowaną przez nauczyciela melodię następujący tekst:
“Jechał przez góry
Przez pola szerokie
Pędził, pędził
Do walki ze smokiem!
Przez jary, moczary,
Pieczary i las
Pędził i pędził
By zdążyć na czas!”
Włączamy muzykę ilustracyjną dowolnie przez nas wybraną. Dzieci krzyczą:
“Niech smok się nie krępuje, niech smok się poczęstuje!”
Smok ilustruje zjedzenie barana wypowiadając słowa:
“Siupaj siup, siarki w bród!
Wody wody dla ochłody!
Gdzie Wisła? – Dajcie pić!”
Smok wybucha i znika, chowa się.
Król oddaje rękę córki.
Mówiąc; “Witaj na dworze Królowo-Szewcowo!”.
# informacje dodatkowe:
Inscenizacja dostosowana jest do wieku wykonawców. Najważniejsze dla wykonawców w tym wieku są elementy inscenizacyjne pozwalające uruchomić abstrakcyjne myślenie i pokonać wstyd. Jeżeli dysponujemy materiałami, fragmentami kostiumów, czy elementami, które mogą posłużyć za scenografię – wykonawcy z pewnością odwdzięczą się zaangażowaniem. Teksty możemy rozdać wcześniej. Do wspólnych zawołań, skandowania możemy zaangażować całą grupę.
Przy okazji przeprowadzamy lekcję o polskich stolicach i Wawelskim Wzgórzu.
- Legenda o Lechu, Czechu i Rusie
Po dokładnym odczytaniu uważnym legendy zadajemy uczniom następujące pytania:
1.W jakim kierunku udali się bracia?
2.Co miał w sakiewce Lech?
3.Jakie drzewo pojawiło się w legendzie.
4.Co było na szczycie drzewa?
5.Jakie miasto zgodnie z legendą uznajemy za pierwszą stolicę Polski?
Siadamy na piętach ‘na widowni’ po jednej stronie sali. Wybieramy spośród uczniów Lecha, Czecha i Rusa oraz Białego Konia i Świętowita i Starego Kapłana.
Narracją zajmuje się tym razem nauczyciel.
Reszta klasy będzie wykonywała ilustrację rytmiczną do przebiegu legendy.
Odczytujemy skróconą przez nas treść legendy.
W momentach gdy narrator – nauczyciel odczytuje fragmenty o końskiej jeździe i pokonywanej drodze prosimy inscenizatorów o dziecięcą zabawę w jazdę konną.
Reszta klasy równo i rytmicznie uderza raz o uda, raz klaszcząc w ręce naśladując dźwięk wydawany przez końskie kopyta.
W Środku sali ustawiamy Światowita, który po przybyciu grupy mówi następujące kwestie:
“– Jak świat ma cztery strony,
a ja – cztery twarze,
jedno miejsce na ziemi
znak każdemu wskaże…”
(za Wandą Chotomską)
Po czym Światowit wraz z Białym Koniem siadają z pozostałymi uczniami po stronie widowni.
Bracia odjeżdżają z podarowanymi przez Swiatowita sakiewkami, które wcześniej przygotowaliśmy z uczniami. W sakiewce dla Lecha jest z papieru wykonane białe pióro. Przygotowujemy je z uczniami przed rozpoczęciem inscenizacji.
Bracia rozjeżdżają się, siadają z pozostałymi uczniami na naszej widowni.
Na scenie pozostaje sam Lech. Podchodzi do wyobrażonego dębu – tym razem uczniowie naśladują dźwięk szeleszczących na wietrze gałęzi drzewa. Ręce w górę.
Kładzie piórko pośrodku sceny – wszyscy w tym momencie patrzą w górę i wypatrują orła. .
Wstajemy, okrążamy Lecha, równo każde z dzieci dotyka ramion swojego sąsiada – ścisłe koło.
Tworzymy gniazdo.
# wnioski:
Po takiej inscenizacji omawiamy z uczniami wygląd polskiego godła. Pytamy czy wiedzą jak wygląda w rzeczywistości orzeł i czy kiedykolwiek któryś z uczniów miał szansę zaobserwować orła na przykład w ogrodzie zoologicznym?
- Legenda o Warsie i Sawie
Prosimy uczniów o przyniesienie kilku foliowych, zakupowych toreb. Mogą być również papierowe. Przy użyciu nożyczek tniemy przyniesione materiały na cienkie paski i tworzymy z nich na środku sali pokaźną stertę.
Grupę dzielimy na męską i żeńską część. Chłopcy siadają naprzeciwko dziewcząt.
W pierwszej fazie ćwiczenia integrujemy grupę i prosimy o skupienie – a wówczas usłyszymy dźwięk siedmiu fal z Legendy o Warsie i Sawie.
Delikatnie podbierając foliowo-plastikowe paski z chłopcami i dziewczętami próbujemy uzyskać dźwiękowy efekt fal.
Teraz zadajemy uczniom następujące pytania:
- Kim był Wars – jaki zawód uprawiał?
- Czy Sawa była chłopcem?
- Kiedy wydarzyła się historia z legendy?
- Co podarowała Warsowi Sawa?
- Co jest herbem Warszawy?
- Czy znacie inne dwuczłonowe nazwy miast (np.: Buda Peszt)?
Dzielimy kwestię z legendy między wykonawców:
Dziewczęta: “Siedem fal mnie strzeże i siedem błyskawic.
Kto się ich nie lęka niech tutaj się zjawi”
Przeszuranie pasków w stronę chłopców – robimy to delikatnie by usłyszeć dźwięk fal.
Pamiętamy, że fale przypływają i odpływają w charakterystyczny sposób. Najpierw jest wzmocnienie dźwięku, które uzyskamy zagęszczeniem pasków do środka sterty, następnie rozlanie i złagodzenie fali – rozciągamy paski na zewnątrz sterty. Tworzymy muzyczny szum fal.
Chłopcy: “Nie boję się niczego. Fal się nie przelęknę!
Jaki herb ma Warszawa? Syrenkę!”
Grupa chłopięca odpowiada przesunięciem foliowych pasków w stronę dziewcząt – z taką samą dbałością i starannością (delikatnie) starając się stworzyć szum fal.
Następnie staramy się zmienić melodyjność i zrytmizować zabawę. Dziewczęta podają jeden rytm i dowolną melodię, chłopcy odpowiadają przeciwstawną aż do muzycznego wzmocnienia: crescendo.
Frazy i zabawę ponawiamy z różnymi melodiami kolejno proponowanymi przez uczniów.
- Legenda o Wandzie, co nie chciała Niemca.
Po przeczytaniu legendy i wnikliwej analizie fantastycznej strony tekstu, jego baśniowości przechodzimy do charakterystyki postaci.
Który z przymiotników określa Wandę i dlaczego?
bohaterska, beztroska, zła, brzydka, pewna siebie, tchórzliwa, dzielna, piękna, roztropna, mężna, urodziwa, dumna, mądra, sprytna, wierna.
Ustalamy dokładnie chronologię wydarzeń w punktach.
Następnie odpowiadamy wspólnie na pytania:
- Czyją córką była Wanda?
- Czy Wanda miała męża i córkę?
- Za kogo Wanda była odpowiedzialna?
- Co groziło mieszkańcom Krakowa w związku z odmową zalotów Rytgiera?
- Na czym polega tragizm postaci Wandy? Czy jest dobra decyzja, którą mogłaby podjąć w sytuacji w której postawił ją los?
Każdy uczeń pisze krótkie uzasadnienie:
Uważam, że Wanda postąpiła słusznie ponieważ….
lub
Uważam, że Wanda mogła postąpić inaczej ponieważ…
Grupa dzieli się na zwolenników i przeciwników wyboru Wandy.
Każdy podaje swoje argumenty po kolei.
Następnie tworzymy z siebie ściśle przylegające koło. Ramiona stykają się. Do środka wchodzi jedna osoba i przymykając oczy robi ze swojego ciała deskę. Jest przytwierdzona do podłoża i próbuje zaufać grupie delikatnie padając w ręce kolegów, którzy dbając o koleżankę/kolegą muszą zrobić wszystko, by nie upadła, by asekurować jej ruch. Stopy osoby w środku koła są złączone. Cała grupa pracuje nad tym, by osoba w środku nie upadła – pod okiem oczywiście nauczyciela.
Osoba w środku to Wanda (bez względu na płeć).
Każdorazowo przed rozpoczęciem ćwiczenia grupa na głos wypowiada 4 wybrane cechy Wandy, np.: odważna, dumna, mężna, sprytna.
Staramy się w grupie wyobrazić sobie cechy postaci, nie konkretną księżniczkę.
To legenda – chodzi tu przede wszystkim o zespół cech.
Osoba w środku jako Wanda z zamkniętymi oczami mówi kilkukrotnie głośno kwestię:
“- Siła miecza nie jest największą mocą, są też inne, wiele silniejsze.”
Po zakończeniu zadania rozmawiamy z wykonawcami o emocjach.
Czy łatwo zaufać grupie? Czy słowa wypowiadane w środku dodają odwagi?
Czy Wanda musiała czuć odpowiedzialność całego grodu Kraka?
Czy ludzie którymi rządziła liczyli na jej mądrość?
Czy czyn Wandy był bohaterski – i dlaczego?
