Bolesław Prus Katarynka

rekwizyty:

• zwykła piłka tenisowa lub inna mała piłeczka (dostępna na ogół w kioskach ruchu lub sklepach sportowych)

Po omówieniu problematyki noweli Bolesława Prusa i przypatrzeniu się głównym cechom pozytywistycznej noweli zachęcamy uczniów do napisania krótkiego opowiadania lub własnej noweli (5-10 zdań).

Działamy w podgrupach w zależności od liczebności klasy.

Każda grupa pisze swoją nowelę.

Za główny temat opowiadania / noweli ustalamy problem niepełnosprawność lub inny powód wykluczenia jednostki lub grupy społecznej.

Za zadanie literackie stawiamy przemianę bohaterów lub bohatera w czasie, wobec poruszanego przez nowelę problemu.

Podpowiadamy uczniom o narzędziach “noweli sokół”, czyli: dominującym motywie (nazywanym sokołem noweli). Był to, jak wiadomo najczęściej konkretny przedmiot, któremu nadane jest specjalne, symboliczne znaczenie (np. katarynka). Nie musi jednak on wystąpić w nowelach tworzonych przez uczniów.

Najważniejsza dla nas jest jedność czasu miejsca i akcji tworzonych fragmentów. Chronologia wydarzeń i przemiana bohatera.

Punktem kulminacyjnym jednowątkowej fabuły jest owa przemiana.

etiuda 1:

Każda z grup odczytuje swoją nowelę pozostałym grupom. Ponieważ w gatunku tym występuje narrator w grupie wyznaczamy osoby, postaci akcji – wobec których zdarzy się przemiana. Prosimy, by uczniowie wybrali głównego bohatera i pozostałych bohaterów stworzonej przez siebie noweli.

Wybieramy innymi słowy z uczniami narratora noweli i przydzielamy role.

Następnie zachęcamy do prezentacji scenicznej noweli. Narratora sadzamy z boku – komentuje on aktywnie i podaje treść noweli w dość umiarkowanym tempie (legato). Bohaterowie starają się zarysować sytuację.

#wskazówka:

Przed rozpoczęciem zadania scenicznego mówimy uczniom o istocie zamysłu noweli, jaką jest przemiana emocjonalna bohatera. Rozmawiamy z uczniami o emocjach. Zadajemy pytania: Jakie emocje porusza wasze opowiadanie / nowela? Co czuje główny bohater? I najważniejsze: Jak możemy to pokazać przed klasą?

Następnie próbujemy odegrać scenę z krótkiej noweli z udziałem Narratora.

etiuda 2:

Siadamy w kole na podłodze. Przy pomocy piłeczki tenisowej nauczyciel inicjuje zabawę, podając tytuł jednej z napisanych przez uczniów nowel, które wykorzystywaliśmy w poprzednim zadaniu.

Może być oczywiście roboczy: Nowela Pierwsza – albo Nowela Grupy A – dowolnie.

Zadaniem osób siedzących w kole jest wymiana skojarzeń związanych z tematem noweli.

Uczniowie bez przetrzymywania piłki w czasie, w dość sprawnym tempie (co ma szalone znaczenie przy uwalnianiu pierwszych najprawdziwszych skojarzeń) wypowiadają słowo – skojarzenie związane z zaprezentowanym przez kolegów tematem.

Piłka toczy się po podłodze do następnego ucznia, który odbiera i wraz ze swoim skojarzeniem posyła piłkę do kolejnej osoby.

Podczas turlania piłki w kierunku kolejnego kolegi bądź koleżanki wypowiada na głos skojarzenie z emocją, która nawiązuje do poruszanych tematów opowiadań.

Prosimy uczniów, by kontynuowali i nie wstydzili się podzielić skojarzeniami na zadany temat z grupą. Pozwalamy, by skojarzenia “pobiegły” w innym, nowym kierunku.

Ideą jest to, że poprzednie, wypowiedziane na głos słowo ucznia A wraz z tematem noweli wywołuje konkretne skojarzenia u ucznia B, do którego posłana zostaje wraz z intencją piłka. I tak od ucznia do ucznia. Możemy ograniczyć się do rzeczowników, bezokoliczników lub znieść wszelkie ograniczenia uwalniając ciekawość i kreatywność samych uczestników zabawy.

# wskazówka:

Nie ma dobrych lub złych skojarzeń. Każde, najbardziej abstrakcyjne jest początkiem procesu wyobraźni. Zwróćmy szczególną uwagę w tym jak i we wszystkich pozostałych ćwiczeniach, by uczniowie nie cenzorowali się nawzajem. Uświadommy im zasadę zbiorowości i grupowości przy wykonywanym zadaniu. Przypomnijmy, że każdy w kole jest równouprawnionym wykonawcą tego zadania i może czuć się swobodnie.

W ćwiczeniu ze skojarzeniami interesuje nas podskórny bieg myśli. Każdy człowiek myśli non stop – nawet podczas snu. Nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego “co się w nas myśli”. Podczas takiego właśnie ćwiczenia mamy szansę uwolnić wewnętrzny nurt myśli i skojarzeń, który jest podstawą pracy twórczej.

Jednym z ‘sekretów’ powodzenia tego ćwiczenia jest nie przetrzymywanie piłki. Akcja – reakcja. Szybkie skojarzenie, wypowiedzenie go nagłos, często ku zdziwieniu samego wypowiadającego.

Powodzenia !

Ćwiczenie polonistyczne wzbogacające pracę z tekstem literackim ( uwzględniają cele z podstawy programowej)

cele:

• prowokowanie do mówienia poprzez działania twórcze
• odbieranie świata wieloma zmysłami
• praca z tekstem i przetwarzanie

Nauczyciel proponuje uczniom doświadczanie ciemności. Jedna osoba będzie wytwarzała dźwięki, pozostali mają zasłonięte oczy.

Układ dźwięków:

• przelewnie wody
• kroki
• pukanie do drzwi
• zgrzyt zamka
• ziewanie
• zgniatanie papieru
• Pytamy uczniów, co usłyszeli i prosimy, aby zapisali zapamiętane dźwięki. Czy za pomocą tych dźwięków można opowiedzieć jakąś historię? Jaką?

Zaproponuj swój układ dźwięków i opowiedz nimi własną opowieść- można wykorzystać pomysły z powyższych ćwiczen dramowych. Zapisanie w zeszycie

( akapity, tródzielność, związki przyzczynowo- skutkowe).

Uczniowie wymieniają sie pracami i zaznaczają kolorowym markerem słowa, które opisują:

wrażenia słuchowe- na zielono

słowa oznaczające następstwo czasu- na pomarańczowo

czasowniki- na czerwono

rzeczowniki- na niebiesko

przymiotniki- na fioletowo

słowa opisujące emocje- na żółto

Przyjrzyj się swojemu opowiadaniu ( jakie kolory dominują) i wyciągnij wnioski!

Ćwiczenie 2

Kolejne ćwiczenie, w którym w 4-osobowej grupie uczniowie układają wieżę z klocków.. Uczniwie mają zasłonięte oczy ( doświadczanie ciemności)- pozornie łatwe. Opowiedz o tym doświadczeniu. Jaki związek to ćwiczenie ma z przeczytanym opowiadaniem? Wypisz jak najwięcej skojarzeń.