Drama

Drama jako pomocnicze narzędzie dydaktyczne – najważniejsze, elementarne składowe tej metody (na podstawie: Dziedzic A., Pichalska J., Świderska E., Drama na lekcjach języka polskiego w szkole średniej, Warszawa 1992):

1. Drama wykorzystuje spontaniczną, właściwą naturze człowieka, ekspresję aktorską oraz skłonność do naśladownictwa i zabawy. Może być zarówno metodą samodzielną, wychowawczą, służącą rozwijaniu osobowości dzieci i młodzieży, jak i pomocniczą, dydaktyczną, wykorzystywaną w szkole na lekcjach języków obcych, historii, geografii i literatury, a także na zajęciach artystycznych, takich jak plastyka i muzyka, czy nawet w przedmiotach przyrodniczo-matematycznych. Uczestnicy dramy nie muszą mieć zdolności aktorskich, ale powinni głęboko się zaangażować i uwierzyć w fikcyjną sytuację, muszą wczuć się w postać, być, działać, a nie „grać”. Wejście w rolę związane jest z trzema poziomami znaczeniowymi faktów:

• osobistym (odwoływanie się do doświadczeń uczestników);
• wynikającym z fikcyjnego zdarzenia, z kontekstu sytuacyjnego;
• symbolicznym, uniwersalnym^[2].

2. Drama jest świetnym narzędziem w szkolnictwie szczególnie w 2 aspektach:

• jako metoda uzupełniająca, dydaktyczna (na lekcjach różnego rodzaju, np. literatury, języków obcych, historii, geografii, a także matematyki, ekonomii itp.),
• jako przedmiot artystyczno-wychowawczy, często fakultatywny, na równi z zajęciami plastycznymi i muzycznymi.

Ten przedmiot w różnych krajach ma trochę odmienne nazwy: „gry dramatyczne”, „drama”, „teatr”. Za krajami anglosaskimi, szczególnie Anglią, w Polsce przyjęła się nazwa „drama”

3. Najważniejsze różnice pomiędzy dramą a teatrem:

• w dramie nie ma podziału na aktorów i widzów (mówiąc kolokwialnie nie ma popisu i grania do publiczności);
• w dramie najważniejszy jest pełny, całościowy rozwój indywidualności człowieka uczestniczącego w fikcyjnym zdarzeniu w przeciwieństwie do spektaklu, gdzie aktor spełnia funkcję medium, wyzwala uczucia widzów i prowadzi ich do ‘katharsis’;
• w dramie uczestnicy zachowują się naturalnie i logicznie, koncentrując się i angażując w pełni na określonej sytuacji; w przedstawieniu uwaga aktora jest podzielona między uczucia postaci, którą odgrywa;
• w dramie uczestnicy improwizują, to znaczy pracują bez scenariusza; w spektaklu aktorzy interpretują tekst z pamięci, a także działają zgodnie z opracowanym scenariuszem.

Mimo tego, że obie formy – zarówno drama jak i teatr są zbliżone do siebie i korzystają z podobnych narzędzi ( takich jak: głos, dykcja, interpretacja, wyobraźnia) różnią się znacznie od siebie. Dla naszych potrzeb różnice te będą się trochę zacierały – na przykład skorzystamy z współtworzenia namiastki scenariusza lub fragmentu tekstu ale nie będziemy wymagali od wykonawców popisów i kreacji aktorskich. Nie o to chodzi w naszych zadaniach.

Pojęcia, których zrozumienie niezbędne jest do wykonania zamieszczonych w naszym serwisie zadań:

etiuda teatralna (z fr. étude krótki utwór, ćwiczenie – w tym przypadku aktorskie):

w przeciwieństwie do nomenklatury muzycznej, gdzie etiuda to krótki utwór muzyczny, którego celem jest doskonalenie się w sztuce – w przypadku naszych edukacyjnych zabaw z dramą używać będziemy teatralnego znaczenia “etiudy” – jako krótkiego ćwiczenia aktorskiego. To właśnie na etiudach skupione są opracowane dla Państwa materiały.

Ćwiczenia podobne wykonują studenci uczelni artystycznych w pierwszym roku edukacji. O ile w ich przypadku mają one za zadanie pogłębienie ekspresji, ośmielenie i wydobycie tkwiącego w nich potencjału artystycznego – o tyle w dramie etiudy teatralne to po prostu ramy działań, które mają Państwu ułatwić pracę, zainspirować do wspólnych poszukiwań wraz z uczniami.

Podkreślić należy stanowczo zabawowy i lekki charakter tych ćwiczeń w przypadku dramy. Nie chodzi o popis aktorskich umiejętności, których uczniowie z oczywistych względów mieć nie mogą! Chodzi o otwarcie na inspiracje literaturą i obejrzanymi fragmentami lektur. Jest to nauka poprzez zabawę z elementami gry aktorskiej.

Drama jest specyficzną metodą w nauczaniu i wychowaniu, która proponuje rozwiązywanie problemów przez działanie w roli. Drama to sytuacja fikcyjna, inscenizowana, improwizowana. Uczeń wchodząc w rolę odkrywa poprzez swoje emocje i wysiłek fizyczny istotę odgrywanego problemu. Drama na lekcji języka polskiego oprócz jej aspektu emocjonalnego i wychowawczego wzbogaca wyobraźnię, pamięć , wywołuje refleksje, pobudza do działania twórczego oraz pozwala na samodzielną analizę utworu literackiego.

Lekcje dramy powinny zacząc się od ćwiczeń rozluźniających, przygotowujących do wejścia w rolę odtwarzanej sytuacji. Na lekcjach z udziałem dramy nie można przewidzieć rozwiązań problemów i przebiegu scen, ale ma ona określoną strukturę, w której ważne, a często pomijane przez nauczycieli, jest omówienie ćwiczenia. Pomocne mogą być następujace pytania:

1. Kim jestes, co robisz? ( czynność)
2. Dlaczego to robisz? (przyczyna- zewnętrzna)
3. Co chcesz przez to osiagnąć? ( motywacja- wewnętrzna)
4. Skąd wiesz, że takie zachowanie jest odpowiednie w danej sytuacji? (modele- wzory postępowania)
5. Jaka jest twoja filozofia życiowa? ( filozofia)

Techniki dramowe nie służą do popisów dziecka przed publicznością, ale w celu zaktywizowania jego rozwoju. Improwizacje rozwijają wyobraźnię, sprawność intelektualną, ruchową, refleks, pamięć, kreatywność- sumę osobowości. Dzięki realnemu doświadczeniu uczniowie samodzielnie docierają do odkryć, rozwijają intuicję. Zaproponowane w tym projekcie ćwiczenia mają swoje źródło w tekstach literackich podstawy programowej i w takim użyciu wzbogacają proces dydaktyczny, służą lepszemu zrozumieniu utworów, ich przesłania , dają okazję do doświadczania sztuki na własnym poziomie i , co równie ważne, dostarczają radości płynącej z uczestnictwa w sztuce.

Wybrane cele kształcenia podstawy programowej ( wymagania ogólne) kształtowane w ramach proponowanych ćwiczeń:

Kształcenie literackie i kulturowe

1. Wyrabianie i rozwijanie zdolności rozumienia utworów literackich oraz innych tekstów kultury.
2. Znajomość wybranych utworów z literatury polskiej oraz umiejętność mówienia o nich z wykorzystaniem potrzebnej terminologii.
3. Rozwijanie zdolności dostrzegania wartości: prawdy, dobra, piękna. Szacunku dla człowieka i kierowania się tymi wartościami
4. Poznawanie wybranych dzieł wielkich pisarzy polskich w kontekście podstawowych informacji o epokach, w których tworzyli.

Kształcenie językowe.

1. Kształcenie umiejętności porozumiewania się (słuchania, czytania, mówienia i pisania) w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych
2. Rozwijanie wiedzy o elementach składowych wypowiedzi ustnych i pisemnych oraz ich funkcjach w strukturze tekstów i w komunikowaniu się

Tworzenie wypowiedzi.

1. Usprawnianie czynności fonacyjnych, artykulacyjnych i prozodycznych uczniów.
2. Rozwijanie umiejętności wypowiadania się w określonych formach wypowiedzi ustnych i pisemnych
3. Kształcenie umiejętności wygłaszania , recytacji i interpretacji głosowej tekstów mówionych, doskonalenie dykcji i operowania głosem
4. Rozwijanie umiejętności stosowania środków stylistycznych i dbałości o estetykę tekstu oraz umiejętności organizacji tekstu.
5. Rozbudzanie potrzeby tworzenia tekstów o walorach estetycznych i podejmowania samodzielnych prób literackich.