Ignacy Krasicki Bajki i przypowieści

Ignacy Krasicki Bajki i przypowieści

Po analizie na lekcji na czym polega epigramatyczność bajek i ich narracyjność – skupiamy się na bajkach epigramatycznych. Biorąc pod uwagę, że bohaterami bajek są ludzie, zwierzęta, rośliny przedmioty – proponujemy uczniom następujące ćwiczenia aktorskie:

etiuda:

# przygotowanie:

Dobieramy się w pary i w stosunkowo krótkim czasie (15 minut) tworzymy krótki wierszowany dialog. Utwór ten może być dialogiem złożonym z dwóch dystychów (dwuwierszy), z prostym rymem parzystym (‘aa’ lub krzyżowym, przy dłuższych frazach ‘ab’) tworzonym przez każdego z uczniów.

To nie konie tak cwałują i uszami strzygą,

Jeno tańczą dwaj opoje – Świdryga z Midrygą.

(przykład dystuchu Bolesława Leśmiana)

Każda z par opowiada perypetie dwojga zwierząt. Pamiętamy przy tym o alegoryczności zwierząt w bajkach Ignacego Krasickiego. O tym, że w syntetyczny sposób mówią o jednej charakterystycznej dla ludzkiego charakteru cesze: zazdrość, złość, spryt, natarczywość itp. Każdy z uczniów wybiera jedno zwierzę wskazując jego główną cechę.

W parze każdy uczeń to jedno konkretne zwierzę (w klasie zwierzęta mogą się powtarzać, ważne, by każdy uczeń wybrał charakterystyczną cechę danego zwierzęcia, pamiętając, że na przykład sowa może być zarówno mądra jak i zaspana. W związku z tym każda z sów w klasie będzie inna. Jedna z uczennic może obrać za cechę dominującą mądrość, inna senność i ślamazarność. Możemy mieć dwie sowy w klasie. Dla zadania nie ma to większego znaczenia nawet, jeśli większa ilość uczniów wybierze podobne zwierzęta, choć starajmy się tego uniknąć.

Poprośmy uczniów w parach, by tworzone przez nich dystychy budowane były w porozumieniu w parze i stanowiły swoisty dialog jednego zwierzęcia z drugim w poetyckiej formie.

# wykonanie:

1. Przed wyjściem na scenę (przed grupę uczniów w klasie) każdy z uczniów wybiera jedną charakterystyczną cechę fizyczną zwierzęcia, które opracowywał tekstowo.

Prosimy uczniów o skupienie uwagi w kierunku swojej wyobraźni.

O to, by pomyśleli jak zwierzę, które wybrali, porusza się w świecie żywym, w przyrodzie. Czy ma jakąś charakterystyczną cechę fizyczną, która ten ruch odróżnia od ruchu innych zwierząt? Na przykład wiewiórka ma długi, zamaszysty ogon, którym zamiata w różnych kierunkach: idąc – na boki, skacząc – pionowo.

Prosimy uczniów o wyobrażenie sobie swojego zwierzęcia (to, które wybrali) w ruchu. Dajemy na to zadanie 5 minut. Pomocne może być przymknięcie powiek, chwila ciszy w klasie. Jeżeli zwierzę ma ogon, czy inne charakterystyczne cechy fizyczne prosimy uczniów by wyobrazili sobie jak to zwierzę mogłoby tym ogonem poruszać i tak dalej. Rzecz jasna większość naszej pracy z uczniami odbywa się z użyciem jak największych pokładów wyobraźni i słuchaniu propozycji uczniów.

2. Kolejno zapraszamy pary do wykonania zadania. Prosimy by sceny, etiudy przygotowane przez nich zaczynały się chwilą ciszy (bez tekstu mówionego). By uczniowie, krótki moment przed wypowiedzeniem tekstu zagospodarowali “byciem, ruchem, życiem” wybranych przez siebie postaci. By chwilę postarali się pobyć danym zwierzęciem. Poruszać się jak ono. By dali sobie na to czas.

Oczywiście mamy na myśli czas sceniczny, który moderujemy jako prowadzący. Nie pospieszamy i nie blokujemy wyobraźni uczniów, ale w miarę możliwości dbamy o spójność scenicznej prezentacji.

Pomocna może być łagodna muzyka odtwarzana w tle, która ośmieli wykonawców. Prosimy by: “pobyli postaciami, które wybrali, by starali się wyobrazić dane zwierzę i na chwilę się w nie zamienili, wyrazili je swoim ciałem – skupiając się na jednej konkretnej cesze charakteru tego zwierzęcia i na jednym sposobie poruszania się”.

3. Umawiamy się z uczniami, że po głośnym haśle: “TEKST” wypowiedzianym przez nauczyciela lub lub klaśnięciu w dłonie ,usłyszymy dialog między postaciami.

Wskazówka dla nauczyciela / moderatora zabawy:

Czas sceniczny biegnie zupełnie inaczej od czasu rzeczywistego w życiu codziennym.

Pół minuty do zagospodarowania na scenie poprzez bycie daną postacią to ogromnie duże zadanie. U niektórych uczniów, co oczywiste, zaobserwujemy naturalny “aktorski” talent. Jednak dla komfortu każdego z biorących udział w zadaniu czas przed rozpoczęciem dialogu (przed naszą komendą: “tekst”) nie powinien być dłuższy niż minuta.

# wnioski:

Omawiamy z uczniami kunszt literacki autora bajek. Wskazujemy w jak sprawny sposób oddał cechy zarówno ludzkie jak i zwierzęce swoich bohaterów.

Pytamy uczniów, jak wykonywało im się to zadanie i co wydało im się najtrudniejsze?

O ile powstaną zabawne dialogi (a wierzę że będzie tak z pewnością) omawiamy je w zakresie literackiego kunsztu, zdolności budowania puenty.

Wprowadzamy pojęcie puenty i riposty. Próbujemy wyjaśnić uczniom, na czym w namacalny sposób polegają te zjawiska.

Zwracamy uwagę na autorski zapis. Próbujemy wrócić do tekstu Bajek Ignacego Krasickiego i wskazać w jaki sposób, autor zapisał charakter postaci, czy zapisał i czy nie jest tak przypadkiem, że w materiale źródłowym znajduje się wiele wskazówek na temat tego: “jak zagrać / przedstawić” oraz jak wyobrazić sobie charakter danego zwierzęcia. Próbujemy dociec, w jaki sposób i czy w ogóle Krasicki obśmiał cechy swoich bohaterów.

Dobrej zabawy !

Ćwiczenie polonistyczne wzbogacające pracę z tekstem literackim ( uwzględniają cele z podstawy programowej)

cele:

• utrwalenie wiadomości o cechach gatunkowych basni
• bogacenie słownictwa
• ćwiczenia w redagowaniu
• utrwalenie funkcji znaków interpunkcyjnych, układanie dialogu

ćwiczenie 1

Zabawa utrwalajaca tematykę i problematykę bajek Krasisckiego w stylu bingo. Uczniowie otrzymują karty ( załacznik) do gry. Kazdy otrzymuje jedną kartę i 4 „pchełki”.

Nauczyciel losuje nr pytania np. 5 i głośno je wypowiada. Uczniowie odpowiadają na pytanie pisemnie i okazują odpowiedź nauczycielowi, podnosząc kartkę do góry

( pytania są tak sformułowane, że odpowiedzi na nie sa krótkie i nie wymagają dużo pisania). Za prawidłową odpowiedź uczeń ustawia na karcie bingo pchełkę ( lub zakreśla). Nauczyciel losuje kolejne pytanie, uczniowie odpowiadaja, unoszą karty i analogicznie poprawna odpwiedź oznacza punkt- pchełkę.

Losowanie odbywa sie do wyczerpania pytań. Osoba, która jako pierwsza uzyska 4 pchełki w rzedzie lub w kolumnie, krzyczy: bingo! Zabawa przebiega wartko i daje nauczycielowi okazję do szybkiego zorientowania się , czy problematyka bajek została dobrze opanowana – czasem pytanie trudne wydaje się banalne, a łatwe wymaga zastanowienia.

Pytania do gry w bingo:

1. 1. Kto jest najczęściej bohaterem bajek? ( zwierzęta)
   2. Czy bohaterami bajek sa bogowie, herosi, nimfy? ( nie)
   3. Czy bajki posiadają morał ? ( tak)
   4. Czy bajki posiadają rozbudowaną fabulę? ( nie)
   5. Co ukryte jest pod maską zwierząt? ( wady, przywary ludzkie)
   6. Wymien dwa tytuły bajek I. Krasickiego
   7. Wymien dwa nazwsika słynnych bajkopisarzy
   8. Czy bajki poiadaja rymy (tak)
   9. Czy potrafisz z pamięci przytoczyć bajkę lub jej fragment? ( nie zaliczać przekręconych słów)
   10. Jakimi komplementami mamił lis kruka?
   11. Podaj morał bajki „Wilczki”
   12. Wymień trzy cechy charakteru lwa pokornego
   13. Wymień wszytskie zwierzęta występujące w dowolnej bajce
   14. Ile wulków występuje w bajce „Trzy wilczki”? ( cztery z matką)
   15. Czym zajmuje sie kuśnierz?
   16. Co oznacza słowo „zbrukać”?

Uczniowie otrzymują szablony do gry (kilka różnych) np.:

1	16	3	10
6	5	11	4
2	15	12	14
7	8	13	9

8	7	11	1
4	2	15	3
14	10	16	12
6	5	13	9

1	4	16	7
2	5	11	6
10	12	14	15
3	8	13	9

1	4	10	5
6	2	14	7
15	13	16	11
8	9	12	3

Ćwiczenie 2

Układanie akrostychów. Wypisujemy na tablicy lub w zeszycie nazwy poznanych bohaterów bajek w układzie wertykalnym i uzupełniamy korzystając z kanwy oryginału , np. :

CCwana, bo chciała najeść sie cudzym kosztem

Z Zaradna, bo wymysliła fortel

A Ale w znalzał sie sprytniejszy od niej rak

P Przejrzała zdrajczynię i uniknął smierci,

L Ledwie uszedł zżyciem

A Ale nie uratował ryb

Można tworzyć parafrazy bajek. A może ktoś spróbuje do rymu?

Ćwiczenie 3 (redakcyjne)

Wybieramy dowolną parę bohatreów zwierzęcych z bajek ( nie muszą to być bohaterowie z jednej bajki, nawet ciekawiej wypadają zestawienia bohaterów róznych bajek, gdyż każdy z nich wyposażony jest w inny „bagaż dośwaidczeń”. Prosimy, aby uczniwie ułożyli hipotetyczną rozmowę między wybranymi postaciami ( „arkusz dialogowy”), tak wymyślając wymianę zdań, aby uwględniała zapropopnowane znaki interpunkcyjne:

1. postać: ………………………………………………………………………….. . 2. postac: …………………………………………………………………………… . 1. postać:……………………………………………………………………………..? 2. postać: ……………………………….! …………………………………………..? 1. postać: ………………………………. . ………………………. , …………………… . 2. postać: ……………………………………….? …………………………………………!!! 1. postać: ………………………………..” ……………………………………………” ….. 2. postać: …………………………………………. ! …………………………………….. …